سیاتیک چیست و چه علائمی دارد؟

درد ها و مشکلات ستون فقرات انواع مختلفی دارند که می توانند درد های مکانیکی و عضلانی اسکلتی ایجاد کنند یا درد های ناشی از تحریک و فشار به اعصاب. از آنجایی که ساختار اعصاب مرکزی که از مغز شروع شده و تا انتهای ستون فقرات ادامه دارد و نخاع نامیده می شود و به تمام اندام ها و احشا عصب دهی می کند، در طول ای نمسیر در هر ناحیه ای نخاع تحت  فشار قرار بگیرد می تواند علائم تحریکی ناشی از فشار یا آسیب عصبی ایجاد شود. اعصاب بدن اسامی مختلفی دارند که یکی از این اعصاب، عصب سیاتیک است که از ریشه های مختلف انتهایی اعصاب کمری ایجاد می شود. اگر این ریشه ها تحت فشار قرار بگیرند، علائمی ایجاد می شوند که در اصطلاح پزشکی “سیاتیکا” نامیده می شود و در عوام به آن سیاتیک می گویند. تحریک ریشه های یک عصب معمولا خصوصیات خاصی را تولید می کنند که پزشک را به سمت تشخیص هدایت می کند. از این خصوصیات می توان به درد تیرکشنده به دیگر نواحی (درد رادیکولار)، پارستزی (احساس های غیرطبیعی مثل سوزن سوزن شدن و گزگز و مورمور)، ضعف پیشرونده عضلاتی که از عصب مربوطه عصب گیری می کنند، اختلال در راه رفتن (ریشه های سیاتیک به عضلات اندام های تحتانی عصب رسانی می کنند)، عدم توانایی کنترل ادرار و مدفوع و اختلال فعالیت جنسی ناشی از فشار روی عصب) اشاره کرد. سیاتیک حدود 10 تا 40 درصد از جمعیت را مخصوصا در حوالی دهه چهارم زندگی شان درگیر می کند. سیاتیک به نظر در انواع خاصی از مشاغل که فرد را درگیر ژست های شدید فیزیکی می کنند مثل اوپراتورها یا رانندگان کامیون شیوع بیشتری دارد. سیاتیک وضعیتی است که علائم درد پا، سوزن سوزن شدن، بی حسی یا ضعف توسط عصب سیاتیک از کمر به پشت پا منتقل می شود. درواقع سیاتیک یک تشخیص نیست بلکه یک توصیفی از مجموعه ای از علائم است و مواردی همچون فتق دیسک، تنگی کانال نخاعی، بیماری های دژنراسیون دیسک و اسپوندیلولیستزیس همگی می توانند باعث ایجاد سیاتیک شوند. سیاتیک می تواند علائم مختلفی از جمله درد، بی حسی، علائم یکطرفه و علائم مربوط به ژست بدن داشته باشد و با نشستن، تلاش برای ایستادن، خوابیدن و سرفه کردن بدتر شود. این مسئله حائز اهمیت است که هر نوع درد در کمر یا دردی که به پا انتشار می یابد، سیاتیک نیست. بلکه سیاتیک مختص به دردی است که از عصب سیاتیک منشا می گیرد. بنابراین بسیار اهمیت دارد که معاینات و بررسی های لازم توسط پزشک متخصص و مجرب انجام شود تا به درستی این تشخیص گذاشته شود و درمان لازم اعمال شود تا از بدتر شدن علائم و ایجاد عوارض جبران ناپذیر برای بیمار جلوگیری شود. اگر به دنبال اطلاعات مفید و کاربردی در مورد سیاتیک و علائم آن هستید با ما همراه باشید.

شما می توانید برای آگاهی از تازه های درمان بیماری های ارتوپدی و دیدن فیلم ها و مطالب آموزشی ، از طریق آیکون های سمت چپ وارد صفحه اینستاگرام ما شده و سوالات خود را به طور مستقیم با پزشکان در میان بگذارید.

 

 

سیاتیک چیست؟

سیاتیک یک عبارت است برای توصیف مجموعه ای از علائم که تظاهر آن ها به صورت درد پا، سوزن سوزن شدن، بی حسی یا ضعف است که از کمر به پشت پا منتقل می شوند. علائم سیاتیک اغلب در یک سمت بدن رخ می دهند و همچنین تحت تاثیر ژست های مختلف بدن قرار می گیرند مثلا با نشستن و سرفه کردن بدتر می شوند. سیاتیک معمولا وقتی رخ می دهد که عصب سیاتیک تحت اثر یک شرایط التهابی مثل فتق دیسک یا اسپاسم عضلات لگنی تحت فشار قرار می گیرند. وقتی که یک عصب فشرده می شود، علائم معمولا شدید هستند و باعث ضعف و فقدان عملکرد قابل توجه در پا می شود. عصب سیاتیک بزرگترین عصب در بدن انسان است و از پنج ریشه عصبی در ناحیه ستون فقرات کمری و خاجی تشکیل شده است (L4، L5، S1، S2 و S3). دو عصب سیاتیک در بدن انسان وجود دارد، یک عدد سمت راست و یک عدد سمت چپ که به اندام های تحتانی می روند و در پشت ران ها طی مسیر می کنند و در پشت ناحیه زانو هر کدام به دو شاخه تقسیم می شوند و نهایتا در انتهای پا ها خاتمه می یابند. عبارت های “رادیکولوپاتی کمری” یا “درد رادیکولار” نیز ممکن است گاها به جای سیاتیک استفاده شوند.

سیاتیک بسته به طول مدت علائم و اینکه یکی یا هردو پا را درگیر کرده باشد به انواع مختلفی تقسیم می شود:

سیاتیک حاد

 سیاتکی حاد اخیرا آغاز شده است و کمتر از 8 هفته از آغاز آن می گذرد. درد سیاتیک حاد ممکن است خود به خود بهبود یابد و نیاز به درمان پزشکی نداشته باشد.

سیاتیک مزمن

 در این نوع سیاتیک، درد عصب سیاتیک بیش از 8 هفته طول کشیده است و خود به خود بهبود نیافته است. بسته به اینکه علت آن چه باشد، ممکن است درمان جراحی و یا غیرجراحی برای آن در نظر گرفته شود.

سیاتیک متناوب

 به سیاتیکی می گویند که هر دو پار ار به صورت متناوب درگیر می کند. این نوع سیاتیک نادر است و ممکن است در اثر آسیب های دژنراتیو در مفصل ساکروایلیاک باشد.

سیاتیک دوطرفه

 این نوع سیاتیک به طور همزمان هر دو پا را درگیر می کند. این نوع سیاتیک نیز نادر است و ممکن است ناشی از آسیب های دژنراتیو در مهره ها و یا دیسک های بین مهره ای در سطوح متعدد ستون فقرات رخ دهد.

همچنین گاهی نوعی از سیاتیک مطرح می شود تحت عنوان سیاتیک کیف پولی که هنگام نشتن روی کیف پول یا هر جسمی در جیب عقب شلوار ایجاد می شود.

در سیاتیک بسیار اهمیت دارد پزشک علائم را به طور کامل بشناسد و بر اساس نوع علائم موجود، نوع سیاتیک را مشخص کند و درمان مناسب آن را در دستور کار قرار دهد. پس مراجعه به پزشکان مجرب و متخصص همچون پزشکان مجموعه ما گام مهمی در امر درمان است.

انواع علائم سیاتیک چست؟

علائم سیاتیک شامل طیفی از موارد خفیف تا شدید و ناتوان کننده است. زیرا عصب سیاتیک از ریشه های مختلفی تشکیل شده است و یک یا چندین ریشه می توانند همزمان دچار آسیب شوند و نوع علائم بستگی دارد به اینکه کدام ریشه یا ریشه های عصبی تحت فشار قرار گرفته اند. در عین بعضی علائم نیز بین درگیری ریشه های مختلف، یکسان هستند. پس در ادامه علائم مربوط به سیاتیک را در دوسته علائم کلی و علائم مخصوص به هر ریشه بررسی می کنیم:

1. علائم کلی سیاتیک:

• درد

درد سایتیک ممکن است ثابت و پیوسته یا متناوب باشد. درد سایتیک معمولا به صورت یک حس سوزش یا تیرکشنده توصیف می شود که معمولا در ناحیه پا شدید تر از کمر است. درد در ناحیه پا معمولا در ناحیه ساق پا و زیر زانو بیشتر ایجاد می شود.

• تغییر حس

 مواردی همچون بی حسی، گزگز و سوزن سوزن شدن ممکن است در پشت پا حس شوند.

• ضعف

 ضعف در پاها ممکن است رخ دهد به این صورت که یک حس سنگینی در پای درگیر به وجود آمده و بلند کردن پا از زمین را ست می کند.

• وابسته به ژست بدن

 تغییرات در ژست بدن می تواند درد سیاتیک را بهتر و یا بدتر کند. در شرایطی همچون نشستن، تلاش برای ایستادن، ایستادن برای مدت طولانی، خم کردن ستون فقرات به سمت جلو، چرخش ستون فقرات به طرفین، سرفه کردن و دراز کشیدن روی زمین می توانند باعث بدتر شدن درد سیایتک شوند. دراز کشیدن به پشت به صورتی که زانو ها توسط بالشت بالاتر از سطح بدن قرار گرفته باشند و یا درازکشیدن به بغل به صورتی که یک بالشت بین پاها قرار داشته باشد می توانند باعث بهتر شدن درد سیاتیک شوند. همچنین راه رفتن، کمپرس گرم و ورزش های لگنی نیز مواردی هستند که باعث بهتر شدن درد سایتیک می شوند.

2. علائم سیاتیک مخصوص به هر ریشه عصبی:

• ریشه L4

در آسیب این ریشه ممکن است شاهد علائمی همچون درد لگن و ران و قسمت داخلی زانو و ساق پا باشیم. همچنین کاهش حس سطح داخلی ساق، ضعف در عضلات ران و لگن که به حرکات هماهنگ پاها کمک می کنند و کاهش رفلکس های زانو از دیگر علائم مربوط به این آسیب این ریشه عسبی سیاتیک هستند.

• ریشه L5

درد در باسن ها و ناحیه خارجی ران و پاها، کاهش حس در پوست انگشت بزرگ پا و انگشت کناری آن و وسط آن ها، ضعف در عضلات باسن و لگن و همچنین سختی در حرکت دادن قوزک پا و بالا آوردن انشگت بزرگ پا از علائمی هستند که در آسیب این ریشه عصبی سیاتیک ممکن است با آن ها مواجه شویم.

• ریشه S1

 درد در باسن ها و پشت ساق و لبه خارجی پا، کاهش حس انگشت های سوم و چهارم و پنج پا، سختی در بالاآوردن پاشنه پا و راه رفتن روی انگشت های پا و کاهش رفلکس های تاندونی در قوزک پا از علائم مربوط به آسیب ریشه عصبی S1 در سیاتیک هستند.

اگر دچار هرکدام از این علائم هستید توصیه می شود که حتما به یک پزشک متخصص و مجرب مراجعه کنید زیرا سیاتیک اگر زود ردمان شود علائم آن به خوبی بهبود می یابند اما اگر درمان نشود و یا به طور نامناسب درمان شود ممکن است بدتر شوند و حتی به درد مزن تبدیل شوند.

چه عواملی باعث ایجاد سیاتیک می شوند؟

شناختن علت سیاتیک باعث می شود که در روند درمان، روی مشکی پیش آمده برای ریشه عصبی مربوطه تمرکز کنیم به جای اینکه صرفا به برطرف کردن علائم بپردازیم. مکانیسم آسیب عصب سیاتیک ممکن است ناشی از یک فشار مستقیم به عصب، التهاب، پاسخ غیرطبیعی سیستم ایمنی و یا ترکیبی از این عوامل باشد. در ادامه به عوامل شایع سیاتیک میپردازیم:

• فتق دیسک کمری

 مطالعات نشان می دهد که فتق دیسک کمری علت 90 درصد موارد سیاتیک است. دیسک دچار فتق شده می تواند یک یا چندین ریشه عصبی تشکیل دهنده سیاتیک را تحت فشار قرار دهد. این فشار می تواند به صورت مستقیم و فیزیکی باشد و یا می تواند به صورت شیمیایی باشد به این صورت که یک ماده شیمیایی اسیدی از دیسک نشت می کند و باعث التهاب در نواحی اطراف عصب سیاتیک می شود. دیسک دچار فتق ممکن است در یکطرف روی عصب سیاتیک فشار ایجاد کند و یا ممکن است این فشار را به صورت دوطرفه اعمال کند و باعث ایجاد علائم در هر دوپا شود.

• دژنراسیون

دژنراسیون بافت ها در ستون فقرات کمری می تواند باعث فشار روی عصب سیاتیک شود. دژنراسیون استخوان های مهره ممکن است باعث رشد غیرطبیعی استخوانی شود و عصب سیاتیک را تحت فشار بگذارد. همچنین دیسک بین مهره ای دژنره شده می تواند با تولید مواد شیمیایی باعث التهاب عصب سیاتیک شود.

• تنگی کانال نخاعی کمری

 این مورد در افراد بالای 60 سال شایع است و با تنگ شدن کانال نخاعی در ناحیه ستون فقرات کمری، ریشه های عصب سیاتیک تحت فشار قرار می گیرند و باعث ایجاد علائم می شوند.

• اسپوندیلولیستزیس

اسپوندیلولیستزیس به شرایطی می گویند که یک مهره روی مهره دیگر لیز می خورد و به سمت جلو حرکت می کند. این لیز خوردگی مهره ها می تواند باعث ایجاد فشار دوطرف روی ریشه های عصب سیاتیک شود و معمولا در جوانان شایع تر است.

• سندرم پیریفورمیس

 این سندرم ناشی از اسپاسم های عضله پیریفورمیس است. این مورد در موارد استفاده زیاد از این عضله مثل دوندگان و ورزشکاران دیده می شود.

• نقص عملکرد مفصل ساکروایلیاک

این مفصل در زیر ستون فقرات قرار دارد و نقص عملکرد آن می تواند باعث آسیب به ریشه L5 شود و علائم مربوط به آن را ایجاد کند.

مواردی که ذکر شد ممکن است در طول زمان به تدریج رخ دهند و یا به صورت ناگهانی در اثر تروما یا استرس های فیزیکی ایجاد شوند.

ریسک فاکتور های سیاتیک کدامند؟

ریسک فاکتور های سیاتیک عوامی هستند که باعث افزایش احتمال رخ دادن سیاتیک در فرد می شوند و با رعایت این موراد می توان از این بیماری پیشگیری کرد. بعضی از ریسک فاکتور های سیاتیک عبارتند از:

• دخانیات
• مسائل مربوط به سلامت روان مثل افسردگی
• قد بلند در افراد مسن  تا ساله
• چاقی و اضافه وزن
• مسائل ژنتیکی
• کمبود ویتامین ب 
• کم تحرکی و سبک زندگی غیرفعال
• شغل های خاص (رانندگان کامیون، اوپراتور ها)

سیاتیک چگونه تشخیص داده می شود؟

تشخیص سیاتیک معمولا بر ساس شرح حال و معاینه فیزیکی است و هدف اصلی، کشف الگوی درد در پای بیمار است. در بعضی موراد خاص، تست های تصویربرداری و بلاک تشخیصی عصب ممکن است موثر واقع شوند. در ادامه به تست های تشخیصی سیاتیک میپردازیم:

• تست لازک (Straight lag raise)

 در این تست، بیمار به پشت دراز می کشد و پزشک در حالی یک پا روی زمین است، پای دیگر را به صورت مستقیم بدون خم کردن زانو بالا می آورد. اگر در هنگام بالاآوردن پا، بیمار درد احساس کند معمولا ناشی از درگیری سیاتیک است.

• تست slump

در این تست بیمار می نشیند و در حالی که دست هایش را به پشت سر برده است به سمت جلو به طرف لگن خم می شود و گردن کاملا خم است به وصرتی که چانه به سینه چسبیده باشد. همزمان یکی از پاهایش را نیز تا حد امکان بالا می آورد. اگر در این وضعیت درد ایجاد شود معمولا ناشی از آسیب ریشه های عصبی سیاتیک است.

• MRI

 با تست ام آر آی می توان عصب سیاتیک، بافت های احاطه کننده آن و کپسول های مفصلی را مشاهده کرد. همچنین مواردی همچون تومورها، التهاب مفصل ها و  فتق دیسک نیز توسط ام آر آی مشاهده می شوند.

• دیسکوگرام

 در این تست یک ماده حاجب به درون دیسک تزریق می شود و سپس از آن عکس برداری می شود تا وضعیت آن دیسک به طور دقیق بررسی شود.

• بلاک تشخیصی عصب (Diagnostic nerve block injection)

در این تست یک ماده بی حسیدر اطراف عصب سیاتیک تزریق می شود تا درد منتقل شده توسط این عصب، بی حس شود. اگر این اتفاق رخ دهد می توان نتیجه گرفت که عصب سیاتیک دچار مشکل شده است. این تزریق تحت راهنمایی فلوروسکوپی، سونوگرافی یا CT scan انجام می شود تا تزریق با دقت بیشتری انجام شود.

درمان سیاتیک چیست؟

درمان های سیاتیک به دو دسته جراحی (inavsive) و غیرجراحی (observational) تقسیم می شوند و ممکن است از هردو نیز استفاده شود ولی معمولا درمان های غیرجراحی ابتدا استفاده می شوند و کنترل می شود و جراحی جز درمان های انتهایی در شرایطی که درمان های غیرتهاجمی پاسخگو نباشند می باشد. درمان های جراحی وقتی در دستور کار قرار می گیرد که درد و ضعف پا بعد از درمان های غیرجراحی همچنان پایدار یا پیشرونده باشد و یا عدم کنترل ادرار و مدفوع و مشکلات جدی در راه رفتن ایجاد شده باشند. گاهی در موارد خاصی ممکن است درمان های جراحی به عنوان اولین اقدام استفاده شوند.

درمان های غیرجراحی سیاتیک:

• استراحت
• ورزش و کاهش وزن
• بالشت
• کفی کفش طبی
• کمربند
• فیزیوتراپی
• ماساژ درمانی
• دارو درمانی (NSAIDs، Oral steroids، TCA، Anticonvulsant و Opioid analgesics)
• تزریق کورتون و اوزون داخل ستون فقرات

درمان های جراحی سیاتیک:

• میکرودایسکتومی (Microdiscetomy): در مورادی که فتق دیسک علت سیاتیک باشد از این روش استفاده می شود. در این روش قسمت کوچی از دیسک دچار فتق شده که روی عصب فشار می آورد را از طریق جراحی خارج می کنند.
• لامینکتومی (Laminectomy): در این روش جراحی، بخشی یا کل لامینای استخوان مهره برداشته می شود تا فضای کافی برای عصب ایجاد شود و فشار از روی آن برداشته شود.
• فورامینکتومی (Foraminectomy): در این روش، مسیر خروجی ریشه عصبی از ستون فقرات را گشادتر می کنند تا عشب فضای بیشتری داشته باشد.
• فاستکتومی (Facetectomy): در مواردی که دژنراسیون فاست مفصلی باعث ایجاد فشار روی عصب شده باشد با این روش، فاست ها را خارج می کنند تا فشار از روی عصب برداشته شود.

سخن پایانی

سیاتیک به مجموعه ای از علائم گفته می شود که در اثر فشار روی عصب سیاتیک ایجاد می شوند و بسته به اینکه کدام ریشه عصبی تشکیل دهنده عشب سیاتیک درگیر شده باشد، علائم مختلفی بروز می کنند. همانطور که بیان شد سیاتیک یک تشخیص نیست بلکه یک مشکل پاتولوژیک است که باعث درگیر کردن عصب سیاتیک شده است و عوامل مختلفی می توانند باعث درگیری عصب سیاتیک شوند. تشخیص علت سیاتیک بسیار مسئله مهم و ضروری است چون بر اساس آن، نوع درمان انتخاب می شود و اگر تشخیص اشتباه باشد درمان نیز باعث بهبودی نخواهد شد و حتی ممکن است شرایط را بدتر کند و باعث ایجاد عوارض ناگوار و جبران ناپذیری شود. همچنین اگر در درمان سیاتیک تاخیر صورت گیرد ممکن است علائم مربوطه شدیدتر شوند و به دردهای مزمن و طاقت فرسا تبدیل شوند. بنابراین مراجعه به موقع به پزشکان مجرب و متخصص و دلسوزی همچون پزشکان مرکز ما، گامی مهم در امر درمان بیماری شماست. پزشکان حاذق و مجرب مرکز ما شما را در امر تشخیص بیماری تان و انتخاب مناسب ترین نوع درمان بسته به شرایط شما، شما را یاری می کنند.

برای اطمینان از تشخیص صحیح نیز می‌توانید به کلینیک تخصصی ما مراجعه کرده و تحت نظر متخصصانی حاذق معاینه و درمان شوید. برای گرفتن نوبت از شماره تلفن‌های موجود در بخش تماس با ما استفاده کنید

مجموعه ارتوپدی ما با بهره مندی از به روزترین تجهیزات پزشکی و متخصصین ارتوپدی متبحر برای درمان انواع بیماری های ارتوپدی در خدمت شما عزیزان است.